İnsülin Direnci Neden Olur
İnsülin Direncinde Viral Hastalık Teorisi
İnsülin direnci ve diyabetin nedeni uzun yıllardır araştırma konusudur. Son 30 yılda araştırmalar viral teoriye yönelmiştir.
Gerçekten de, insülin direncinin viral hastalık sırasında organizmanın savunma mekanizmasının bir parçası olarak oluştuğu gözlenmektedir.
İnsülin Direncinde Karaciğerde Neler Olur?
- Karaciğer hücrelerinde yüksek oksidatif stres meydana gelir. Oksidatif stres hücrelerin antioksidan kapasitelerinin yetersiz olması nedeniyle serbest radikalleri kontrol edemediği durumlarda gelişir.
- Hücrede bozulma ve yaşlanma süreçleri başlar. Sürecin sorumlusu olarak kimyasallar ve ağır metal birikiminin yol açtığı bağışıklık zayıflaması üzerinde durulmaktadır.
İnsülin Direncinin asıl nedeni halen araştırılmaktadır. Üzerinde en çok durulan teori viral hastalık teorisidir. Bu teoriye göre;
- Bağışıklık sistemi virüs bulaşmasıyla (infeksiyon) mücadele içinde iken, bir savunma mekanizması olarak, endokrin süreçlere müdahale eder.
- İnfluenza A, sitomegalovirüs ve herpes simpleks, hepatit-C gibi virüslerle enfeksiyonun, hedef hücrelerde insülin duyarlılığını azalttığı gösterilmiştir.
- Çok sayıda solunum sistemi ve sindirim kanalı enfeksiyonu olan hastalarda yapılan ölçümler, insülin direncinin, bazen enfeksiyondan sonra üç aydan daha uzun süre devam ettiğini ortaya koymuştur.
İnsülin Direnci Neden Olur?
- TNF sitokininden yoksun olan deney hayvanlarının insülin direnci geliştirmedikleri keşfedilmiştir. Bu bulgu dikkatleri viral enflamasyon teorisine yöneltmiştir. Zira sitokinler bir viral tehdit halinde bağışıklık hücreleri tarafından üretilir.
- Viral enfeksiyonlar sırasında vücutta insülin direnci geliştiği tespit edilmiştir. Kanda insülin seviyelerinin yükselmesi kan şekeri düzeylerini yüksek tutar ve iştahı artırır. Bu da hastalıkla mücadelede vücudu destekler.
- Bağışıklık hücrelerimizde insülin reseptörü keşfedilmiştir. Bu reseptörler bir viral enfeksiyon halinde ortaya çıkar ve reseptörlere bağlanan insülin başta T-hücreleri olmak üzere bağışıklık hücrelerinin çoğalmasını ve hücre haberleşmesinde gerekli sitokinleri üreterek bağışıklık işlevlerini daha iyi yerine getirmelerini sağlar.
- İnsülin direnci olan hastalarda, viral enfeksiyonla ilişkili bir Tip-I sitokin yanıtı tespit edilmiştir.
- Hepatit yapan virüslerle ve insülin direnci sendromu arasındaki ilişki birçok bulgu ile kanıtlanmıştır.
İnsülin ve Bağışıklık
İnsülin kan şekerini düzenleyici etkilerinin yanı sıra bağışıklığı da düzenler.
- İnsülin özellikle T hücreleri (timositler/T lenfositler) başta olmak üzere hücresel bağışıklık üzerinde etkilidir.
- Hem CD4 hem de CD8 T hücreleri, aktive edildiklerinde hücre yüzeylerinde insülin reseptörü oluştururlar.
- T hücreleri üzerinde insülin reseptörü ekspresyonunun olmaması halinde, bu hücreler çoğalamaz ve sitokin üretemezler.
İnsülin Direncinde Viral Hastalık Teorisi
Bilimsel araştırmalara göre viral enfeksiyon, Tip I bağışıklık tepkisini aktive ederek TNF, IFNy ve IL-6 gibi enflamatuar sitokinlerin üretimine neden olur.
Enflamatuar sitokinler kas ve karaciğerde insülin direnci başlatırlar.
Pankreas ise, antiviral bağışıklık sistemini doğrudan destekleyecek bir tepki vererek, insülin üretimini artırır.
- İnsülin direnci olan hastalarda, viral enfeksiyonla ilişkili bir Tip-I sitokin yanıtı tespit edilmiştir.
- Obezitede iç yağ dokusu, çoğunlukla antiviral Tip-I fenotipi olan, çok sayıda enflamasyon başlatıcı bağışıklık hücresi biriktirir.
- İnsülin direncinin gelişimini destekleyen antiviral Tip-I enflamatuar ortam, birçok organda, en önemlisi de yağ dokusunda üretilir.
- Araştırmalarda, hepatit B virüsü (HBV) veya hepatit C virüsü (HCV) enfeksiyonu ile insülin direnci arasında bir ilişki bulunmuştur. HCV enfeksiyonu ve insülin metabolizması bozulması arasındaki ilişki birçok bulgu ile kanıtlanmıştır.
- Hepatit-C virüs enfeksiyonu, karaciğer hücrelerinde doğrudan hasara neden olur.
- Virüsün proteinleri enflamatuar sitokinlerin salgılanmasına yol açar.
- Sitokinler karaciğer hücrelerinde enflamasyon (iltihap/yangı) başlatır.
- Böylece insülinin hücrelerle iletişimi etkilenir. İnsülin karaciğer hücrelerinde etki başlatamaz olur.
- Sonuç olarak şeker, yağ ve protein metabolizması bozulur.
Birçok virüs enfeksiyonunda da bağışıklık sisteminin, antiviral bağışıklığı desteklemek üzere, kan insülin seviyelerini yükselterek iskelet kasının insülin duyarlılığını geçici olarak azalttığı gözlenmiştir.
Viral enfeksiyonda insülin direncinden amaç, kan şekerini yüksek tutarak hastalık etkeni ile mücadele sırasında vücudun ihtiyaç duyduğu enerjiyi el altında tutmaktır.
Kan insülin seviyelerinin yükselmesi hücresel bağışıklığı da harekete geçirir. T lenfositlerin zarlarında insülin reseptörleri vardır ve yükselmiş insülin düzeyleri bu hücrelerde uyarıcı etki yapar. Virüsleri hücrelerimizin içinde saklanırken bile tanıyabilen T hücreleri viral bağışıklık için kilit öneme sahiptirler.
İnsülin Direncine Yol Açan Viral Hastalıklar
Güney pasifikte yer alan Tonga adaları, İkinci dünya savaşı sırasında kurulan ilk ABD üsleri ile birlikte batılı insanla tanışmış, ilerleyen yıllarda kaynaşma devam etmiştir. 70 yıl sonra, günümüzde Tonga halkının yarıdan fazlası Tip-II diyabetlidir. Diyabetli sayısına bakarak geri kalan yerli halkın da tamamına yakınının insülin direncine sahip olduğu tahmin edilebilir.
Bu gibi bulgular viral teoriyi güçlendirmektedir.
Bilim adamları, incebarsağa yerleşen enterovirüsler ve bu gruptan özellikle koksaki virüs (el-ayak-ağız hastalığı virüsü) ile tip-1 diyabet arasında nedensel bir bağlantı kurmuştur (pankreatit meydana getirir ve pankreasın insülin üreten hücrelerinde harabiyete neden olurlar).
Birden fazla araştırmada da insülin direnci ve tip-2 diyabet ile HBV, HCV virüsleri ve HHV8 (Human Herpes Virüs-8) arasında bir bağlantı gözlemlenmiştir.
Güçlü kanıtlar, hem insülin metabolizmasının bozulmasına bağlı diyabetik durumla ilişkili enfeksiyöz ajanlar hem de diyabetin olası nedensel faktörleri olarak, insüline direnç gelişmesi ve diyabet sürecinde mikropların önemli bir rolü olduğuna işaret etmektedir. İnsülin direnci ile ilişkili enfeksiyonlar bakterileri, virüsleri, mantarları, parazitleri ve – muhtemelen – prionları içerir.
Aşağıdaki viral hastalıklar sırasında insüline direnç geliştiği, ve sonrasında da devam ettiği görülmüştür:
- Herpesvirüs enfeksiyonları
- Influenza-A (grip)
- Hepatit B
- Hepatit C
- COVID-19
Herpes Virüs Enfeksiyonları ve İnsülin Direnci
İnsanlara bulaşan çok sayıda değişik herpes virüsü vardır (HHV ailesi). Başlıcaları, uçuk virüsleri (HSV-1 ve HSV-2), Epstein-Barr virüsü (EBV), suçiçeği virüsü (HHV-3 veya VZV), ve sitomegalovirüstür (HHV5 veya CMV). Tüm bu virüsler, başlangıçtaki hafif sistemik enfeksiyondan sonra, ruhsal-bedensel stres dönemlerinde yaptıkları ataklarla yaşam boyu gizli enfeksiyona neden olabilir.
Herpesvirüslerin arasında insülin direnci ile en ilişkili görünenler sitomegalovirüs ve herpes simpleks-II (genital herpes) virüsüdür.
Sitomegalovirüs (CMV) oldukça yaygın bir virüstür ve anne karnında da bulaşabileceği için yenidoğanda dahi görülür. Kreş-yuva-anaokulu gibi yerlere giden çocukların ilk günlerinde geçirdiği enfeksiyonlar genellikle CMV enfeksiyonlarıdır.
Tedaviler hakkında geniş bilgi için -> Diyabet ve İnsülin Direncinde Tedavilerimiz